مقتل

«مقتل باید آرام اوج بگیرد. فکر کن نشستی مقابل امام صادق. داد می زنی؟ اصلاً شاید بهتر باشد روی صورتت یک تبسم باشد از غم. خودت گوله گوله اشک بریزی و با آستین های بلند قبایت آب بینی و چشمت را پاک کنی و همان طور مقتل بخوانی. تصویر کنی که آقا به زخم های شکم شان نگاه کردند. روی اسب شان خم شدند. در همان حال خمیده به خیمه ها نگاه کردند. چشم هاشان سیاهی رفت. دست شان ضعف کرد. شمشیرشان افتاد. اصلاً شمشیر را تصویر کنی وقتی می افتد روی زمین. هلهله ی لشکر خصم را. شمشیر یک بنی هاشمی. بعد دست های آقا را تصویر کنی که از دو طرف زین آویزان شده. دیگر تا این جا اگر مجلس هنوز زنده است تو روضه خوانی نه مقتل خوان. این جاها شاید بهتر است با خودت حرف بزنی و بگویی آقا جانم دلم نمی آید بیشتر بخوانم. بعد خودت هق هق گریه کنی. بعد یکهو خیلی بی نظم مثل مصیبت زده ها شروع کنی یک بیت شعر را که مال بعد شهادت است این جا بخوانی. مجلس باید بفهمند مقتل خوان پریشان شده. حتی لازم شد به خودت نهیب بزنی بگویی چه می خوانی؟ نمی خواهی بس کنی؟ مجلس هم بشنود با خودت چه زمزمه می کنی. اصلاً یک جاهایی سکوت کنی. بگذاری مردم صدای ناله های هم را بشنوند. بعد تازه سر و کله ی شمر پیدا شود. بعد اصلاً مقتل خوان دست جمعیت را بگیرد ببرد توی گودی قتلگاه. با هم دست ببریم خاک از دهان و چشم آقا پاک کنیم. از توی چشم آقا خون جمع کنیم. روی زخم پیشانی آقا دست بگذاریم تا خون فواره نکند.»

 

+ کآشوب - دبیر مجموعه: نفیسه مرشدزاده

غبطه میخورم...

خیلی وقت ها غبطه می خورم به حال همین پیرمرد روضه ای ها که نمی دانند مقتل معتبر و نامعتبر چیست و نمی دانند عاشورا پژوهی دیگر چه صیغه ای ست و نمی دانند آسیب شناسی با سین است یا صاد و از خط کشی های سیاسی و باندی مداحان و منبری ها و مجالس بی خبرند، اما همان پای سماور یا دم کفش کن تا «السلام علیک یا اباعبدالله» به گوش شان می رسد اشک شان به پهنای صورت جاری می شود.

 

+ کآشوب - دبیر مجموعه: نفیسه مرشدزاده

قرشمار

لباس زن ها و بچه ها سیاه نبود. رنگ و وارنگ بود. سبز، زرد، قرمز، آبی. رنگ های جیغ. رنگ های قرشماری. با صدایی خفه زیر لب گفتم «خجالت نمی کشند؟ این رنگ ها که مال لباس شمر و ابن مرجانه است.» ولی هیچ کس به حرفم توجه نکرد. حتی آقا و حتی تر آقای شاد. آقای شهابی شاید اول شک کرد که گلاب دو آتشه ی قمصر را برای این ها حرام بکند یا نه. قرشمارها رو به روی جایگاه ما ایستادند. مردها جلوی وانت حلقه زدند و ادامه دادند «وای حسین کوشته رف...» و «بووق... بوق...» دیوانه وار سینه می زدند و می چرخیدند و کرنایشان هم همین طور بی هدف و بی نظم بووق... بوق... با تمام وجود ناله می کرد، نعره می زد، مویه می کرد، می گریست، فریاد می کرد و ضجه می زد. وای... بووق... حسین کوشته رف... بووق... بوق... حالا سیل گلاب بود که رویشان می ریخت و صدای آدم و کرنا می رفت که سقف آسمان را پاره کند. بووق... بوق... کوشته رفت... خودم را از تک و تا نینداختم و با پررویی خواستم عنان سخن را دست بگیرم «خواسته اند از ناقاره های امام رضا تقلید کنند ولی این وسط جایگاه ریتم...» که یک دفعه زبانم بند آمد. کرنا زوزه ی دلخراشی کشید و از دست کرنایی پایین افتاد. صدای افتادن کرنا روی آسفالت در سکوت ناگهانی جمعیت پیچید. کرنا قل خورد و قل خورد و کنار جدول خیابان آرام گرفت. بعد، قرشمار عظیم الجثه ی کرنایی از روی سقف نیسان افتاد روی آسفالت. و دیگر هم بلند نشد.

 

+ کآشوب - دبیر مجموعه: نفیسه مرشدزاده

دیوانگان در پاییز

مجالس مذهبی، چه برای جشن و چه برای سوگواری، درهای بازند؛ غالبا بی هیچ دربان و بازرسی که از نسبت یا سابقه ی تو با صاحب مجلس، پرس و جو کند. همه پذیرفته اند و این «همه» حتی مرزهای معمول عرف را هم در می نوردد و به آدم هایی می رسد بیرون از قلمرو محدود پذیرش و تحمل ما؛ آدم هایی که معمولا از آن ها پرهیز می کنیم و جدا می ایستیم. روایت آرش سالاری از یکی از روضه های خانگی، روایت مواجهه با همین مرزها است.

اسمِ تو هوا را گرم می کند

من هنوز هم سرمایی ام. همیشه مثل این است که با یک لا بلوز نخی مانده باشم پشت دری که به اتفاقی تازه باز می شود. هر محرم که می آید صدای غمگین چیزهایی می خواند که شبیه قرآن خواندن پدربزرگ هست و نیست. هر محرم دارم حساب می کنم اگر سریع از بین غریبه ها رد شوم تا رسیدن به اتاق پشتی که سیاهی های گرم آن جاست، چقدر زمان لازم دارم؟ هر محرم یکی مدام می پرسد «چرا این جایید شما؟ چرا آماده نشدید هنوز؟» و هر بار می فهمم اگر این ملافه را که دور خودم پیچیده ام بردارم و آن پیراهن سیاه را بپوشم و بروم مثل این است که آفتاب درآمده باشد و سایه و سرما رفته باشد. اسم تو هوا را گرم می کند.

 

+ کآشوب - دبیر مجموعه: نفیسه مرشدزاده

چایِ روضه

از پله های آجری پایین می رویم. نگاهی به قاب آجری روی دیوار خانه می اندازم. دلم نمی خواهد داخلش بنشینم. دلم نمی خواهد دیگر به این روضه ی بابا بیایم. شاید دیگر دلم نمی خواهد دنبالش روضه بروم. با خودم می گویم خدا کند عمو رضا از فردا بیاید و بابا را ببرد روضه. از پله ها که پایین می آییم بابا می فهمد شُل شُل راه می روم. نمی دانم چطوری به او بگویم اما بالاخره حرفم را می زنم. «دیگه این جا نیا روضه.»

مکث می کند. ابروهاش را درهم می کشد و پلک هاش می افتند روی دو چشم بی نور. «چرا بابا؟»

«نیا دیگه.»

جلوی داروخانه ایستاده است و با آن همه عجله ای که دارد، می خواهد دلیل مرا بشنود. «سر لُخت بودند؟»

«نه.»

«به تو چیزی گفتند؟»

«نه.»

«پس چی؟»

تمام خشمم را در صدایم جمع می کنم. «به من چایی ندادند.»

 

+ کآشوب - دبیر مجموعه: نفیسه مرشدزاده

می شود...

می شود شبِ عاشورا چند ساعت در روضه نشسته باشی و نَمی به چشمت ننشیند و می شود در یک روز کاملاً عادی، در اداره، وسط نوشتن یک مقاله، یکهو و بی مقدمه دست از تایپ بکشی و های های بزنی زیر گریه.

 

+ کآشوب - دبیر مجموعه: نفیسه مرشدزاده

عَلَم

"آن آهن سرد بی خاصیت را برای چه بلند می کنید؟ از این آهن سرد کاری برنمی آید."

ترجیع بند حرف های آقای جوادی همین جمله بود. آهن سرد که می گفت منظورش علم بود. علم ها نماد تکیه ها و طایفه ها بودند. عظمت هر طایفه به علم آن بود. هر چه طایفه بزرگ تر، علمش هم باشکوه تر. روز عاشورا علم ها را راه می انداختند و از حسینیه ای به حسینیه ی دیگر می رفتند. دسته ی هر طایفه از صبح راه می افتاد و به همه ی تکیه های طایفه های دیگر شهر سر می زد تا عصر که برمی گشت به تکیه ی خودش و دسته روی تمام می شد. وسط تکیه ها مردان قدرتمند هر طایفه علم ها را بلند می کردند و می گرداندند. کسانی که حاجتی داشتند، می رفتند به علم ها دست می کشیدند یا سرشان را خم می کردند و از زیر علم ها رد می شدند. آقای جوادی مخالف سفت و سخت علم ها بود و هر سال در مذمت علم ها صحبت می کرد اما کسی گوشش بدهکار نبود. درست مثل مقلدان آیت الله بروجردی که در مقابل مخالفت مرجع علی الاطلاق شیعیان جهان با طبل و شیپور و سنج در روز عاشورا گفتند که ما همه ی روزهای سال را مقلد شماییم به جز روز عاشورا.

 

+ کآشوب - دبیر مجموعه: نفیسه مرشدزاده

غذایِ روح

«یک توصیه ی جدی دارم و آن این که از خودت یک ماشین فعال و پر بازده اقتصادی نساز. هر قدر هم که پول داشته باشی و از امکانات بالای زندگی بهره بگیری، اما بی نیاز از غذای روح نیستی و کتاب غذای روح آدمی است. زمانی برای خودت در نظر بگیر و مطالعه کن؛ مخصوصاً زندگی نامه افراد بزرگ و نامدار جهان را بخوان و الگوی زندگی ات قرار بده. اگر تنها به یک ماشین بزرگ پول ساز تبدیل شوی، مثل هر ماشین دیگری فرسوده خواهی شد و ماشین های مدل بالاتر جایت را می گیرند. پس پسرم! سرگئی عزیز، طوری زندگی کن که علاوه بر بهره جویی از دنیا، چیزی هم برای آخرتت ذخیره کنی.»

 

+ قدیس - ابراهیم حسن بیگی

شبیهِ هیچکس

کشیش گفت: «دوست من، جرج عزیز! شما که پژوهش های زیادی در حوزه ی تاریخ دارید، به من بگویید که در تاریخ چه کسی را شبیه علی یافتی؟»

جرج کتاب را بست، روی میز گذاشت و گفت: «در میان بزرگان گذشته ی تاریخ، بسیار اندکند کسانی که با درک موقعیت و زمان، به ما بگویند: «فرزندان خود را به اخلاق خود تربیت نکنید، زیرا که آنان برای زمانی غیر از زمان شما، خلق شده اند.» اما علی با چنین توصیه ای به انسان ها در طول تاریخ درک بزرگ خود را به عنوان یک جامعه شناس به رخ می کشد و جداً بسیار نادرند از بزرگان تاریخ کسانی که بگویند: «هر کس که دو روز او یکسان باشد، مغبون و زیان کار است.» و علی با این جمله می خواهد بگوید که زیانی بر مردم نمی رسد مگر این که دیروز و امروزشان یکسان باشد و تغییر و تحول رشدی آنها صورت نگیرد. و جداً بسیار کمیابند از بزرگان گذشته و حال تاریخ که در فکر و روح ما، بذر موازین عدالت جهانی را که از خود می جوشد و بر خود تکیه می کند، بپاشد و مانور عظمت آن را کشف کند و بگوید: «آن کس که بداخلاق باشد، خود را آزار داده است.» و بسیار کمند بزرگانی از تاریخ، که چون علی فریاد بزنند: «احتکار جرم و تبهکاری است!» و یا «هیچ فقیری گرسنه نماند، مگر در سایه ی آنکه ثروتمندی از حق او بهره مند گشته است.» هر بزرگی در تاریخ موصوف به صفتی است؛ یکی ریاضی دان بزرگی است، یکی دلاور و جنگجوی نام آوری است، یکی اندیشمند و فیلسوف قدری است، یکی جامعه شناس و روان شناس نادری است، یکی حاکم عدالت گستری است، اما به عقیده ی من در علی همه ی این صفات جمع است و من نتوانستم در تاریخ کسی را پیدا کنم که موصف به این صفات بزرگ باشد.»

 

+ قدیس - ابراهیم حسن بیگی