نقاشی عباسی

دوست دارم خادمان را دنبال کنم تا از حرم پا بگذارند بیرون ببینم در زندگی روزمره ی آن بیرون که ناکامی هست هم این ادب و احترام را در خودشان دارند؟ نداشته باشند شگفتی ندارد. این جا، در حرم، آن ها را بسیار شبیه آدم های نگارگری رضا عباسی می بینم. اندام و گردنی خم به سویی. اگر مدیر انتظامات حرم بودم به خادمان یکی یک نقاشی عباسی می دادم تا در آن دقیق شوند و رفتارشان را بیشتر مینیاتوری کنند. با چهره هایی تبسم پاش، چشم هایی خمار و گردن هایی خم. چه می شود نگارگری نه بر یک تابلو که در پیکر یک حرم زنده شود؟

 

+ سلطان طوس - مرتضا کربلایی لو

زمان در حرم

اکنون در حرم، زمان هزار برابرِ زمان بیرون است. ساعت ها می دانند که ماجرای باغ آهسته است. سلطنت رضوی لحظات را رام کرده. آهوان، هزار بار، آرام تر می چرند. آخر هراس از کدام شکار؟

 

+ سلطان طوس - مرتضا کربلایی لو

آشوبِ دورِ ضریح

اگر به حق آویزانی و از حق می خوری، گاه باید عتاب بچشی. بگرد ببین عتاب این باغ کجاست؟ روی نقش متین کاشی ها؟ روی گردی ساکت گنبد؟ کنار حوض و شارشار فواره ها؟ روی برج ساعت، در تیک تاک ها؟ این جاها نیست. اینان نوازشگرند. به سان مرمرهای کف صحن لیزند و به سان پر کبوترها نرم. عتاب در مرکز است. نزدیک شو به هسته ی باغ. به آن ضریح نقره. هان. عتاب آن جاست. آن جا هیچ خادمی نیست. لگد می خوری. تنه می خوری. نفست بند می آید. چشم شورش است. دست و پا رها کن بسپار خودت را به آشوب دور ضریح.

 

+ سلطان طوس - مرتضا کربلایی لو

آهو

سلطان باغ نشین، رضا علیه السلام ضامن آهو شد تا برود به بره اش شیر بدهد برگردد. داستانش معروف است و نگارگران ماجرایش را کشیده اند. در کاخ سعدآباد تهران در موزه ی فرشچیان نسخه ای از آن به دیوار است. اما در نیشابور قریه ای هم هست به اسم «آهوان». اما آهو یعنی چه؟ ابن عربی در کتاب ترجمان شوق ها نوشته یعنی علم فرّار. دانشی سخت گریزنده و به مهار درنیا. چه، آهو در بیابان و کوه زندگی می کند. وحشی از انسان. گریزنده از شکارچی. این یعنی سلطان طوس چیره است بر دانش های گریزنده. چیره است بر لحظات. بر گریزپاها. بر حدس ها.

 

+ سلطان طوس - مرتضا کربلایی لو

طاووس و شانه به سر

کبوترها نذرند. در قفس یا جیب زائری می آیند در حرم رها می شوند. می پرند می روند بالای گنبد روی خشت های طلا می نشینند. یا سقاخانه. تا خود به خود جَلد شوند. یادآور فرشتگان اند برای زائرانی که فرشته نمی بینند. بال می زنند. طواف می زنند بر مناره ها و گنبد. اما بی گمان فرشته ها تنها کبوترانه نیستند. لابد برخی شان پیکری آینه کاری شده دارند، آینه هایی لطیف تر از آینه ی شیشه ای، چسبیده روی کُرک و پرهاشان. رنگ یاقوت، زمرد، زبرجد و عقیق. چرا کسی به یاد این فرشتگان، طاووس نذر نمی کند بیاورد ول بدهد در صحن و بست های حرم؟ یاد دمیری هم به خیر که در حیات الحیوان نوشته این پرنده میان پرندگان همچون اسب است میان چارپایان به ارجمندی و عفت و زیبایی. و هنگام پاییز پرهاش مانند برگ درختان می ریزد. وقتی چتر می افراشد و می لرزاند به گفته ی امیرالمومنین «گویی بادبانی است افراشته و کشتی بان زمامش کشیده. به رنگ های خود می نازد و دم خود بدین سو آن سو می برد». رواست لرزیدن برابر سلطان دین! یا چرا شانه به سر در جیب نمی گذارند بیاورند رها کنند؟ آن شانه که مثل بادبزن دختران شرقی گشوده می شود می بندد و خبر از حدس های روشن می دهد که در سر می جهد. این ها را باید آورد ول داد تا نورهای طلایی شده از گنبد و ایوان را دوباره بازبتابند شب ها در صحن و سرا. با چترهاشان، با شانه هاشان.

 

+ سلطان طوس - مرتضا کربلایی لو

کلاغِ حرم

اما پرندگان باغ. فقط کبوتر است و شاید گنجشک. آدم بنشیند نگاهش را تیز کند ببیند دیگر کدام ها می آیند. کلاغ که حتما. مگر می شود کلاغ، این رسول دفن آموز به قابیل، به این باغ سرک نکشد؟

 

+ سلطان طوس - مرتضا کربلایی لو

اداره ی شفایافتگان

جلو پنجره ی فولاد، کوری به ناگهان چشم باز کرد. یک آن از جاش برمی خیزد و گیج همه جا را نگاه می کند. آهویی ست صدای تیر شنیده، صدای دریدن هوای دشت. ماتش برده. صداها با آنچه می بیند می خواند؟ انگار می خواند. بعد فریاد می زند. مردم بر سرش می ریزند. خادمان دوره اش می کنند و می برندش به اداره ی شفایافتگان. این جا «شفا» اداره دارد. دفتر و دستک دارد.

 

+ سلطان طوس - مرتضا کربلایی لو

خیالی

حرم انگار همیشه هوای نم زده دارد. و اشیا شُسته اند. شاید چون اشیای این جا نه سه بعدی که چهار بعدی اند. یک بعدشان رضاست. و امام در ارکان همه شان نشسته. در نهانِ همه شان می لرزد. والا این همه خیالی نمی زدند. یک چیزی در ژرفاشان همچون نبض می زند.

 

+ سلطان طوس - مرتضا کربلایی لو

بارگاهِ رضوی

بارگاه رضوی برای اقلیم خشک ایران، خیالی است تَر. همه چیز دارد. رنگ دارد. صدا دارد. بو دارد. مزه دارد. و بسودنی ها. همه آمیخته به رأفت. رأفت موج می زند در هوای روان از این رواق به آن رواق. مثل خود خادمان که با چوب پَر می روند، می ایستند، می روند. و چراغ پره هایی که آن بالا دور چلچراغ ها طواف می زنند.

 

+ سلطان طوس - مرتضا کربلایی لو

باغِ خراسان

در خراسان باغی هست، به جبرانِ خشکی و خشنی زمین آن جا. یک باغِ باغ با درخت های تنه مرمر و شاخه های آینه آینه. که سرهای شاخه ها در آسمان به هم رسیده. آینه در دلِ آینه رفته و نورها را شکانده. درخت های آهن اند نه روییده در جنگل شمال، که در طوس. سایه پسندند و سرِ شاخه هاشان به هم جوش می خورد. شاخه می جهانند تا با دیگران، با شاخه های درخت همسایه، جوش بخورند. و بس که سفت اند چوب شان آهن است. بلکه مرمر. تنه های درختان باغ استوانه نیست. چهارگوش است. چنان که بر هر بَرش یک یا چندتایی زائر می توانند بنشینند یا ایستاده تکیه بدهند. تنها خدا می داند که آن آینه های برگ برگ چندین بار یک لاخِ نور را باز می تابانند. از چهره ی هم دیگر می گیرند و دوباره می پاشند به همو. یا دیگری. فقط خدا می داند که خود نورآشناست. که خود فروغان فروغ است.

 

+ سلطان طوس - مرتضا کربلایی لو